juni 24, 2015

het detail: regenpijpen

oplossing 1: prominente plek voor de regenpijp

Ik fietste laatst door de Tuinstadwijk in Leiden. Een wijk met eengezinswoningen in een groene omgeving, in navolging van het model voor tuinsteden uit Engeland. Het stedenbouwkundige model van de tuinstad was bedoeld om de arbeidersbevolking te bevrijden uit de benauwdheid van de industriële stad. De tuinstadwijk in Leiden ligt aan de zuidkant tegen het centrum aan en is mooi gerenoveerd. Mijn oog viel op een aparte oplossing voor de plaats van een regenpijp. Op een prominente hoek heeft de architect een mooi kozijn met een dakoverstek daarboven bedacht. De bouwer vond de regenpijp waarschijnlijk nog belangrijker, want die is precies op de hoek gemonteerd. Om toch aan te kunnen sluiten op de riolering heeft de pijp een paar extra bochten gekregen.

oplossing 2: de regenpijp naast het kozijn

Verbaasd over deze oplossing fietste ik verder, met mijn gedachten bij de vraag waarom het zo is opgelost.
Toch maar verder kijken in de wijk. Bij een vergelijkbare hoek is de regenpijp heel anders opgelost. Een stuk beter volgens mij. Kleine opmerking daarbij is wel dat de knik in de pijp best lager zou kunnen, zodat het wat minder in het zicht is. Was de eerste oplossing dan toch een incident?

oplossing 3: met een spuwer

Toen ging ik beter kijken naar alle oplossingen voor de regenpijpen. Ik kwam nog een derde oplossing tegen. Hier wordt het regenwater van het platte dakje niet via een pijp naar beneden afgevoerd, maar door een spuwer geloosd op het schuine dak ernaast.

ingezoomd op de spuwer

Drie vrijwel identieke situaties in een wijk, die in samenhang is gerenoveerd, en dan 3 verschillende oplossingen voor de plaats van de regenpijpen. Wonderlijk. Ook op andere plekken zijn de regenpijpen op verschillende manieren opgelost.
Het is net alsof de oplossing van de regenpijpen ter plekke tijdens de bouw is bedacht, zonder dat er toezicht op de bouw was.

Of ben ik nu een pietlut?

dakkapel met spuwer in de kleur van het kozijn

dakkapel met een regenpijp, zonder nette uitloop bij de dakrand

juni 9, 2015

het detail: luifel

doorsnee rij woningen

Zomaar een straat in een onopvallende woonwijk. Maar wat viel mij op, de luifels boven de voordeuren.
Een luifel biedt net even extra beschutting bij het zoeken van je sleutels. Het is ook een mooi element om je woning een persoonlijke tint te geven. De luifels op de foto’s bezitten geen oogverblindende schoonheid, maar ze dragen wel bij aan de herkenbaarheid van de woningen in het blok. Zo ontstaat er een vorm van diversiteit in de monotone rij woningen. Waar woon je? Oh, die woning met de gebogen glazen luifel.

luifel met dakpannen

wit kader van plaatmateriaal

gebogen glas, luifel steekt voorbij de witte band boven de kozijnen

betonnen luifel, volgens mij de originele luifel

metalen frame met houten latjes

houten luifel, met een windscherm aan de zijkant

Hoe heb jij je woning een persoonlijke tint gegeven?

mei 19, 2015

leemstuc

Afgelopen Hemelvaartsdag was het tijd om eens niet achter de computer te zitten, maar handen uit de mouwen te steken.
Onder leiding van de ervaren leemstucadoor Maarten Oudshoorn van Oudshoorn Leemwerk deed ik mee aan een workshop op een inspirerende plek, de Buitenwerkplaats Amsterdam, met de titel: “afwerkingen in leemstuc.”

Maarten Oudshoorn geeft uitleg

Tijdens de workshop kregen we alles te horen over het verwerken van leemstuc. Over de basis, verschillende ondergronden en afwerkingen. Ook werden een aantal speciale decoratieve leem-stuc-technieken behandeld. Het leuke was dat we na het theoretische gedeelte zelf gingen stucadoren in de volgens ecologische principes herbouwde stal.

zelf stuccen op een proefpaneel

de meester doet het nog een keer voor

Ik ben heel enthousiast geworden over leemstuc als duurzaam alternatief voor het in Nederland veel gebruikte gipsstuc en wijd hier daarom deze week mijn blog over. Gipsstuc heeft als bindmiddel gips. Afhankelijk van het productieproces zijn er drie soorten gips: natuurgips, ro-gips en fosfo-gips. Vooral de laatste twee hebben een hogere milieu impact dan leem. Fosfogips bevat bovendien radon, een radioactief gas dat langzaam ontsnapt uit het gipsstuc.

waarom stuccen?
Stucwerk heeft vaak als doel om wanden en plafonds vlak te maken. Vroeger werd een vlak gemaakte wand direct beplakt met behang. Tegenwoordig wordt een vlakke wand vaak afgewerkt met een, meestal witte, verflaag. Het aanbrengen van ornamenten en sierlijsten wordt ook onder stucwerk verstaan.

wat is leemstuc?
Leemstuc is een natuurlijk product en bestaat uit diverse soorten zand, klei, soms stro en natuurlijke bindmiddelen.

Tierrafino Base, een basisleemstuc

Aan de afwerklaag kan je allerlei stoffen toevoegen om de kleur en het uiterlijk te veranderen, zoals parelmoer, geel Sienna zand, stro en diverse kleurpigmenten.

toevoegingen om verschillende effecten van de afwerklaag te krijgen

Een wand of plafond die met leemstuc is afgewerkt heeft, anders dan een strakke witte gips gestucte wand, een hele natuurlijke en levendige uitstraling. Met het natuurlijke bedoel ik dat je het stro en de zandkorrels in het leemstuc kan zien zitten. De aardse kleurtinten dragen ook bij aan het natuurlijke effect. Leemstuc heeft geen effen kleur, maar allerlei kleurtonen. Stel je een doorgesneden aardlaag voor.

natuurlijke uitstraling van leemstuc

Naast een bijzondere uitstraling heeft leemstuc een aantal positieve eigenschappen. De belangrijkste eigenschappen van leemstuc zijn:
– eenvoudig te repareren bij kleine beschadigingen;
– vocht- en warmteregulerend (het kan vocht opnemen en het houd warmte vast);
– anti-statisch (geen stof op wand en plafond);
– verkort nagalm (verbeterd de akoestiek);
– kleurecht;
– afval kan worden hergebruikt of weggegooid in de tuin aangezien het een natuurproduct is.

Naast de positieve eigenschappen zijn er ook nadelen. Een nadeel van leemstuc kan de langere droogtijd zijn. Het bouwproces staat vaak onder grote tijdsdruk, waardoor bouwers niet willen wachten op een lange droogtijd (afhankelijk van de dikte en het aantal benodigde lagen) van leemstuc. Ook is leemstuc duurder dan gipsstuc. Dat komt grotendeels door de veel grotere vraag naar gipsstuc en het bijbehorende aanbod.

conclusie
Na de workshop ben ik erg enthousiast geworden over leemstuc. Een ruimte die is afgewerkt met leemstuc heeft veel meer karakter en voelt heel anders aan dan een ruimte die strak en wit is afgewerkt met gipsstuc. Dat gevoel wordt volgens mij voornamelijk bepaald door de kleur en de akoestische demping van leemstuc. Het is moeilijk te omschrijven met woorden. Om het gevoel ook eens te ervaren zou ik iedereen die geïnteresseerd is willen aanraden om eens bij de Buitenwerkplaats langs te gaan. Ze zullen je gastvrij ontvangen.
Wellicht is er nog een stukje wand over om te stuccen…

meer weten?
Maarten Oudshoorn, Oudshoorn Leemwerk
Maud Aarts & Dagobert Bergmans, de Buitenwerkplaats
Tierrafino leemstuc, Tierrafino

prachtig lichtinval langs de gestucte wanden en plafond in de stal

mei 6, 2015

het detail: bovenlicht

bovenlicht boven de voordeur

Een bovenlicht is een raam boven een deur. Je ziet een bovenlicht vaak boven binnendeuren. Door een bovenlicht kan er overdag daglicht in bijvoorbeeld een halletje of overloop schijnen. ’s Avonds kan kunstlicht van een overloop in een kinderkamer schijnen.

Dit bovenlicht doet zijn naam eer aan. Het lijkt net een oude lantaarn die ze in de gevel hebben gedrukt. Grappig ook dat de bewoners er een klein gordijntje voor hebben gehangen. Ik vraag mij af wat daar de reden voor is. Heb je een mooi bovenlicht, laat je het licht niet binnen…

het bovenlicht in de vorm van een oude lantaarn

het bovenlicht boven de voordeur

april 21, 2015

het detail: negge

kozijn met rondom een kleine negge

De negge is een detail dat ieder huis heeft. Het is de afstand van de voorkant van de buitenmuur tot de voorkant van een kozijn. Het geeft aan hoe diep een kozijn in de gevel ligt. Wat is daar nu bijzonder aan zou je je kunnen afvragen. Terechte vraag. Toch speelt de grootte van de negge een belangrijke rol in het beeld van een woning. In het detail is de negge heel klein, het kozijn ligt bijna in hetzelfde vlak als het metselwerk van de buitenmuur.
Zou je de negge groter maken dan krijg je meer dieptewerking. De woning krijgt daardoor een ander karakter. Je kan het vergelijken met een persoon die diepliggende ogen heeft.

de kozijnen met de bestaande kleine negge

de kozijnen met een grotere negge

In oude woningen zie je vaak kleine negges omdat er voeger nog geen spouwmuren werden toegepast. De buitenmuur is dan minder dik, zodat er geen grote negge kan worden toegepast. Tegenwoordig zie je soms hele grote negges, waarbij het kozijn achter het metselwerk van de buitenste muur wordt geplaatst.

de houten kozijnen zijn achter het metselwerk geplaatst

Ook zijn er woningen met een negatieve negge, dat wil zeggen dat het kozijn buiten de muur steekt, zoals bij een bloemkozijn.
Dat geeft een woning weer een heel ander uiterlijk.

negatieve negge: het kozijn steekt buiten de gevel, zoals bij een bloemkozijn

De negge is kortom een belangrijk detail bij een woning.
Het blijft wel een gek woord…

maart 31, 2015

het detail: hwa

vierkante zinken hwa (hemelwaterafvoer)

Hwa, hwa, wat bedoel je? Hwa is jargon en staat voor hemelwaterafvoer. Een regenpijp dus. Iedere woning heeft een hwa. Een hwa is nodig om regen van het dak van een woning af te voeren. Het hemelwater wordt bij schuine daken eerst verzameld in de dakgoot, waarna het via de hemelwaterafvoeren op het rioolstelsel wordt geloosd.
Standaard worden grijze ronde buizen van PVC gebruikt. Soms zie je hwa’s van zink gebruikt, die zien er steviger en mooier uit, maar het kan ook anders.

standaard grijze ronde hwa van PVC (hemelwaterafvoer)

Dit detail toont de toepassing van een vierkante zinken hemelwaterafvoer. De buis is tegen het metselwerk bevestigd, precies op de hoek. De lipjes voor de bevestiging grijpen zich aan het metselwerk vast als kleine handjes.

De hemelwaterafvoer is hier geen noodzakelijk kwaad, maar draagt heel subtiel bij aan het uiterlijk en het karakter van de woning.

de zinken hwa’s op de hoeken van de woning

maart 17, 2015

het detail: piron

piron op de punt van een wolfseind

Een piron, nooit van gehoord. Ik vraag mij al langer af hoe zo’n, vaak bolvormig ding op de punt van een dak nu heet. Nu weet ik het.
Het is een ornament dat op een voet op de punt van een dak staat. En dan specifiek op de punt waar 3 dakvlakken of meer bij elkaar komen. Zoals bij een schilddak of een wolfseind.

een piron op verschillende dakvormen

De piron op de foto is gemaakt van gebakken klei, net zoals de dakpannen. De voet lijkt door zijn ronde vorm over de punt heen geblubberd. Alle voegen zijn opgevuld met metselspecie en stukjes dakpan. De mooie piron leidt je oog af van het verder rommelig gemaakte dak. De piron van de buren is een beetje wit geworden. Wellicht het werk van vogels, die het ongetwijfeld ook een mooi detail vinden, maar dan om lekker op te zitten…

beide woningen hebben een piron

Heb je een tip voor een leuk detail? Laat het mij weten.

maart 3, 2015

het detail: neut

natuurstenen neut

Een neut, typisch een onderdeel waar je gemakkelijk over heen kijkt.
Maar wat is een neut eigenlijk?
Dat is een opzetstuk aan de onderkant van een houten buitenkozijn. Het houten kozijn wordt op de neuten geplaatst en voorkomt dat vocht in het kozijn optrekt, zodat het niet gaat rotten.
De neuten worden gekoppeld aan een onderdorpel in hetzelfde materiaal. De neuten en onderdorpel op de foto zijn gemaakt van natuursteen. Een oud woordenboek omschrijft neuten treffend als ‘stenen voeten’.
Neuten zijn van alle tijden. Bij nieuwbouw zie ik vaak kunststenen neuten. Ook duurzaam en bovendien recyclebaar.

de hoogte van de neuten gelijk aan de hoogte van het trasraam

Fraai aan dit voorbeeld vind ik de hoogte van de neuten. De hoogte is afgestemd op het onderste donkere metselwerk, het zogenaamde trasraam. Een rand met geglazuurde bakstenen markeert de overgang van het trasraam en het metselwerk daarboven. Hier is duidelijk over nagedacht, een neut waard!

Waarschijnlijk zie je na het lezen van dit blog overal neuten…

februari 17, 2015

het detail: glazen dak

glazen dak in de punt van het zadeldak

Ik heb details besproken over dakramen en dakkapellen. Dit detail voegt een nieuwe categorie toe: een ‘glazen dak’. Het lijkt alsof er een kas vanuit het naastgelegen volkstuincomplex op het het dak is gewaaid. Om de stabiliteit van het dak te bewaren is er in de nok een slanke stalen vakwerkligger geplaatst. Door zijn witte kleur valt het nauwelijks op.

Het intrigeert mij wat ze met de ruimte zullen doen. Een slaapkamer met hemelbed, slapen onder de sterren? Een heuze dakkas voor het verbouwen van allerlei groenten? Een sauna in de zomer, als de zon er vol op schijnt? Wat de reden ook is, het is een onalledaagse constructie, die het daklandschap van dakkapellen en dakramen op een luchtige manier doorbreekt.

Wat denk jij dat de bewoners met de ruimte doen?

daklandschap

februari 2, 2015

het detail: zonwering (2)

rode zonwering in de punt van de gevel

Een klassiek zonnescherm, maar dan in een bijzondere vorm.
Markiezen noem je dit type zonnescherm.
In combinatie met het ruitvormige raam, waarbij een uitzetraam aan de onderkant door de ruitvorm zakt, doet het mij iedere keer aan iets denken. Laatst wist ik wat, namelijk een witte kip. De zonwering is de rode hanenkam en met een beetje fantasie kan je het raam zien als de snavel van de kip.

witte kip met rode kam

Lijkt aardig op elkaar toch?

de woning van een afstandje