januari 2, 2018

een echte jaren 30-wijk

Inleiding

Wat maakt de Professoren- en Burgemeesterswijk in Leiden een echte jaren 30-wijk?
Dat beschrijf ik in dit artikel aan de hand van een aantal kenmerkende details. Allereerst bespreek ik de achtergronden van het ontstaan van de wijk en de stijl van een jaren 30-woning. Vervolgens ziet u in beeld een aantal voorbeelden van kenmerkende jaren 30-details uit uw buurt (weet u waar de woningen staan?). Tot slot sta ik stil bij de duurzame toekomst van de wijk.

plattegrond van Leiden

Het ontstaan van de wijk

In 1933 is de Professoren- en Burgemeesterswijk ontstaan. Het was een onderdeel van een groot uitbreidingsplan voor Leiden. De bevolking was sterk gegroeid en er waren woningen nodig. Er kwamen huizen voor de ‘gegoede burgers’. Deze werden veelal gebouwd door particuliere initiatieven in een gunstig klimaat van lage bouwkosten, goede financieringsmiddelen en een dalende hypotheekrente.

De tuinstad, ontstaan in Engeland rond 1900, was het voorbeeld voor de Professoren- en Burgemeesterswijk. Deze combineert voor zo ver mogelijk de voordelen van de stad (voorzieningen, openbaar vervoer en activiteiten) en het platteland (groen, ruimte en rust).

De stijl van een jaren 30-woning

De woningen die gebouwd werden in de Professoren- en Burgemeesterswijk zijn typische jaren 30-woningen. De architectuur is een gebalanceerde mix van allerlei bouwstijlen. Geïnspireerd op de Amsterdamse School zijn het expressieve gebruik van baksteen, fraaie details in metselwerk, glas-in-lood ramen en decoratief vormgegeven houtwerk bij de trappen. Uit het Functionalisme komen de idealen licht, lucht, ruimte en praktisch gemak terug. De eenheid in verscheidenheid komt van De Stijl.

Kenmerkende details voor deze woningen zijn: details in baksteen, erkers, luifels, een stoepje bij de voordeur en een hoog overstekend dak.

details in baksteen

Een jaren 30-woning is van baksteen. Maar je hebt metselwerk en metselwerk. Een muur metselen kan op vele manieren. Eerst is er de keuze van de soort stenen (gladde of ruwe baksteen) en de kleur (afhankelijk van de kleisoort en de temperatuur tijdens het bakken). Dan is er het verband waarin de bakstenen gemetseld worden (het patroon van de gestapelde bakstenen) en de voegkeuze (kleur, diep of vlak, geborsteld of gesneden). En dan zijn er nog allerlei creatieve details door rollagen, overstekjes en variatie in kleur en textuur.

verschillende soorten metselwerk

bijzonder metselwerk boven een raam

de entree

De voordeur bij jaren 30-woningen is meer dan alleen een gat in de muur waardoor je naar binnen of naar buiten kan. Rondom de voordeur is vaak een luifel, een stoep en bloembakken aanwezig. Deze elementen zorgen voor een geleidelijke overgang van buiten naar binnen. Je wordt als het ware naar binnen begeleid. Een woning krijgt door deze elementen ook meer expressie en kan zich hiermee onderscheiden van andere woningen.
Bij de voorbeelden de begint de overgang van openbaar (de stoep) naar privé al bij het hek. Een houten of smeedijzeren hekje tussen twee gemetselde penanten vormt de entree van de voortuin, waarna je via een stoepje van metselwerk en tegels de voordeur bereikt. De bloembak, die uit de erker lijkt geschoven, flankeert het opstapje naar de voordeur. De terugliggende deur in de gevel creëert een luifel en geeft de bezoeker enige beschutting bij regen.

Een bovenlicht en/of een sierlijk raam rondom de deur geven de entreehal extra licht. Het licht komt binnen via fraaie glas-in-lood ramen in, of rondom de deur. Wat opvalt is dat de houten voordeuren bijna altijd in een transparante lak zijn afgewerkt, zodat je de houtstructuur goed kan zien. Een verwijzing naar de natuur?
De idealen van het Functionalisme, te weten efficiëntie, licht, lucht, ruimte en groen, komen duidelijk naar voren bij de entree van de woning.

erkers en ramen

Voldoende frisse lucht en licht waren belangrijke idealen bij de bouw in de jaren 30. Om die reden hebben de woningen erkers, brede raampartijen en dakkapellen. De ramen komen vaak voor als horizontale band in de gevel. Dit zorgt voor veel licht binnen en geeft de gevel een meer horizontaal karakter, waardoor de nadruk op de breedte ligt. Het benadrukken van de breedte van een woning, maakt de woning minder statig en informeler. De horizontale lijnen zorgen eveneens voor samenhang van de woningen in een rij.

ramen in jaren 30 woningen als horizontale band in de gevel

duurzame toekomst

De opzet van de wijk, de plek in de stad en het karakter van de woningen maken de woningen in de Professoren- en Burgemeesterswijk zeer aantrekkelijk. Maar zijn de woningen ook toekomstbestendig? De uitdaging zit hem in het verduurzamen van de woningen. Woningen beter isoleren, voorzien van duurzame energie-opwekkers (zonnepanelen en warmtepompen) en flexibel maken in gebruik door de woning bijvoorbeeld uit te breiden of anders in te delen, zonder dat hun waardevolle karakter verloren gaat. Kan dat? Ja, door te kiezen voor integrale oplossingen zoals bijvoorbeeld isolatieglas met het uiterlijk van glas-in-lood of door een straatgerichte aanpak waardoor de samenhang behouden blijft en niet iedereen het wiel opnieuw hoeft uit te vinden. Met deze aanpassingen wordt de Professoren- en Burgemeesterswijk een echte jaren 30-wijk die klaar is voor de toekomst.

Dit artikel is eerder verschenen als bijdrage voor de wijkkrant van de Professoren- en Burgemeesterswijk.

bronnen:
een jaren dertig huis – Laura Roscam Abbing
Blijvend Aantrekkelijk – Joost Kingma

juni 6, 2017

het detail: houten gevelbekleding

aandachtspunten

Buitenwanden die zijn afgewerkt met een houten gevelbekleding. In mijn projecten ben ik er steeds vaker mee bezig. Om goede oplossingen voor de houten projecten te bedenken kijk ik veel rond om te zien hoe anderen dat hebben gedaan en wat ik daar van kan leren. Een houten gevel bouwen is in principe niet moeilijk, mits je die principes kent en goed toepast.
Belangrijk aandachtspunt is de bevestiging van de houten delen, daarbij spelen drie zaken een rol:

het regelwerk (de latten waar de geveldelen op worden bevestigd)
de bevestigingsmiddelen (nagels en schroeven)
de afstand tussen de geveldelen

In dit bericht beschrijf ik de aandachtspunten aan de hand van projecten die ik tegen ben gekomen. Wat ging er goed en wat kan er beter.
Voordat ik die drie punten onder de loep neem, wil ik de algemene term geveldelen uitleggen. Er bestaan vele soorten houten profielen in allerlei afmetingen, waarbij ieder profiel weer zijn eigen naam heeft. De profielen die je het meeste tegenkomt zijn:
rechthoekige deel (plank), schaaldeel, vellingschroot, rhombus profiel, rabatdelen (Zweeds rabat, halfhouts rabat), bevelsiding, channelsiding, en blokprofiel.
In onderstaande tekening zie je de verschillende profielen. Een schaaldeel is niet getekend, dat is een plank waar de schors van de boom nog aan zit. Een blokprofiel is niet te verwarren met een blokhutprofiel. Dat is een soort schroot met messing en groef, maar dan dikker.

veel voorkomende houten gevelprofielen

1. het regelwerk

Geveldelen worden op houten latten bevestigd. Dit wordt regelwerk genoemd.

Links: regelwerk van verticale latten bij horizontale gevelbekleding. Rechts: dubbel regelwerk bij verticale gevelbekleding, om ventilatie achter de gevelbekleding mogelijk te maken.

De latten van het regelwerk moeten voldoende dik en breed zijn, en lang meegaan. De dikte van de latten bepaalt de diepte van de spouw tussen de achterconstructie en de geveldelen. Vocht achter de geveldelen moet via de spouw goed afgevoerd kunnen worden. Ophoping van vocht kan tot verrotten van het hout leiden. Voor het bevestigen van 2 geveldelen is een voldoende brede regel van belang.

De latten zitten heel dicht op elkaar, waarschijnlijk om beide latten aan de smalle regel erachter te kunnen bevestigen. De witte stippellijnen geven de regel aan, helaas zit de rechter nagel er net naast.

Het gebruik van regelwerk op de hoeken is ook aan te raden. De latten op de foto zijn met nagels aan elkaar bevestigd. De kans op scheuren van het hout is hierbij groot en er is geen ruimte gelaten tussen de latten, waardoor ophoping van vocht houtrot kan veroorzaken.

2. de bevestigingsmiddelen

Voor het bevestigen van houten geveldelen moeten roestvaststalen ringnagels of schroeven (lenskop, bolkop) worden gebruikt. Nagels en schroeven van een andere metaalsoort kunnen zwarte strepen op het hout veroorzaken.

bevestiging houten gevelbekleding met nieten

Hier zijn nieten gebruikt zonder dat die roestvast zijn, waardoor er zwarte strepen op de gevel zijn ontstaan. Ziet er een beetje triest uit vind ik.

De kop van de linker nagel ligt mooi op het hout, de rechter nagel is te diep in het hout geslagen. Hout is niet overal even hard, waardoor er bij het bevestigen constant gecontroleerd moet worden of de nagels niet te diep in het hout gaan.

Het gebruik van nieten of T-nagels is zeker af te raden. Die bieden onvoldoende grip en stevigheid. Bij het aanbrengen van de nagels of schroeven moeten de koppen op het houtoppervlak blijven liggen. Als ze dieper het hout in worden geslagen dan beschadigt het hout. Dit kan houtaantasting en vervuiling van het hout veroorzaken. Een ander belangrijk aandachspunt bij het bevestigen is de afstand van de nagel of schroef tot het uiteinde van het geveldeel. Als je de nagel of schroef te dicht op de rand aanbrengt, dan kan het hout gaan scheuren. Harde houtsoorten en verduurzaamd hout kunnen het beste voorgeboord worden.

De nagels zijn keurig aangebracht, de potloodstreep is nog te zien. 1 nagel per lat was overigens voldoende geweest, aangezien de latten smaller zijn dan 12 cm

bij de middelste lat zijn ze een nagel vergeten waardoor de lat gaat wijken

Plaats van de nagels of schroeven.

Het Zweeds rabat is met nieten aangebracht. De nieten bieden onvoldoende houvast voor het relatief zachte hout, waardoor de delen krom trekken.

De delen trekken zo krom dat ze voor de koplatten uitsteken. Er is overigens ook onvoldoende ruimte tussen de delen aangehouden.

3. afstand tussen de geveldelen

Hout werkt, dat wil zeggen dat het onder invloed van vocht kan zwellen, en door zonnewarmte kan krimpen. Het hout moet voldoende ruimte hebben om te kunnen zwellen en krimpen. Daarom moet er tussen de geveldelen 7 – 10 mm ruimte worden gehouden. Ook moeten de delen vrijgehouden worden van aansluitende constructieonderdelen.

Afstand tussen de geveldelen en tussen aansluitende constructieonderdelen

Aan de onderzijde van de gevel moet er ruimte worden gehouden tussen de grond (maaiveld) en de onderkant van de houten delen. Het is raadzaam om een afstand van minimaal 30 cm aan te houden. Het hout blijft dan vrij van opspattend vocht. Op de foto kan je zien dat daar geen rekening mee is gehouden. Door het optrekkende en opspattende vocht is de onderzijde groen geworden. Als je de houten delen minimaal 30 cm vanaf de grond bevestigt, dan ontstaat er een rand aan de onderkant van de gevel. Architecten vinden dat vaak niet mooi.

De houten latten lopen door tot vlak boven de grond. Door opspattend vocht en vuil is er een groene aanslag ontstaan.

Voor deze gevel zou een strook van houten latten met een hoogte van ongeveer 50 cm een oplossing kunnen zijn. Als dat hout niet mooi of goed meer is, hoef je alleen de onderste strook latten te vervangen.

afstand houten gevelbekleding tot de grond

Een strook latten toepassen die makkelijk vervangbaar is, of een afstand van de latten tot de grond aanhouden.

eigen werk

Binnenkort start de bouw van mijn ontwerp voor een houten aanbouw met een gevelbekleding van houten latten en later dit jaar de bouw van een houten bijgebouw. Na alle theorie en lessen uit de praktijk ben ik benieuwd of ik als bouwbegeleider samen met de aannemer de principes (wel) goed kan toepassen.

Heb je vragen over het toepassen van houten gevelbekleding of wil je je ervaring met een houten gevelbekleding delen?
Laat je reactie s.v.p. achter in het commentaarveld.

Houten aanbouw met een open gevelbekleding van houten latten.

Houten schuur met een gevelbekleding van horizontale houten delen.

maart 3, 2016

het detail: houten hoek

houten latten die de hoek om gaan, in twee richtingen

woning 1

Gevelbekleding van hout. Ik zie het steeds vaker bij nieuwbouw woningen. Houten latten, houten planken, verticaal of horizontaal, transparant of dekkend afgewerkt. Het aanbrengen van houten latten of planken op rechte vlakken is in principe niet moeilijk. Maar je moet als bouwer ook een keer de hoek om…
Een hoek is de plek waar twee gevels elkaar ontmoeten. Mij valt die ontmoeting vaak het meest op. Waarschijnlijk omdat daar details te vinden zijn. Een hoek bij een houten gevel kun je op veel manieren oplossen. De één mooier dan de ander.
Een hoekoplossing bij een houten gevel ziet er goed uit als het ritme en patroon van de houten delen wordt doorgezet de hoek om. Dat is goed gelukt bij de woning op de eerste foto.

een extra accent op de hoek door bredere latten die uitsteken

woning 2

Een andere manier om de hoek op te lossen is het maken van een extra accent, zoals bij de woning op foto 2, of als de houten delen overlappend zijn aangebracht door middel van een houten lat op de hoek bij de woning op foto 3.

een houten lat schuin op de hoek

woning 3

Daarbij is het wel zo fraai als de houten lat op de hoek van dezelfde houtsoort is als de rest van de houten delen. Dat is bij de woning op foto 4 volgens mij niet het geval. Op zich geen ramp, maar ik denk dat de meeste architecten willen dat een woning er uit ziet als een geheel, een massa. Als de hoeklat net een andere kleur heeft, dan is zichtbaar dat een woning bestaat uit aan elkaar gemonteerde vlakken.

een hoeklat in een andere houtsoort en kleur

Hout werkt: het krimpt en zwelt. Om die reden is het doorzetten van planken tot de hoek niet zo’n goed idee. Door het kromtrekken van de planken is er bij de woning op foto 5 een zichtbare naad ontstaan op de hoek.

het kromtrekken van het halfhouts rabat is zichtbaar doordat het tot de hoek is doorgezet

woning 5

Soms komt de verdeling van de latten net niet helemaal uit op de hoek. Bij de grovere latten die zijn gebruikt bij de woning op foto 6 vind ik dat niet storend.

verticale latten die net niet in het ritme de hoek om gaan

woning 6

Hoe fijner de latten en de structuur, hoe meer het opvalt als er onregelmatigheden voorkomen op de hoek.
Bij de woning op foto 7 zijn fijne planken gebruikt, die secuur zijn aangebracht. Het witte kastje op de gevel en de elektradraad die uit het plafond steekt vallen dan extra op.

aanvulling 20 april 2016.
De tevreden bewoner van deze woning stuurde mij een reactie. De elektradraad is voor de bevestiging van een dome camera en het witte kastje wordt vervangen door een meer passend antraciet exemplaar, zoals de kleur van de kozijnen. Op het moment dat ik de foto maakte was de woning nog niet helemaal klaar.

secuur aangebrachte fijne planken

woning 7

Kortom, je kan met hout alle kanten op.

Hans Klanker architect is gespecialiseerd in duurzaam verbouwen voor particulieren die hun huis optimaal willen aanpassen aan hun woonwensen.
Maak nu een afspraak voor een gratis kennismakingsgesprek, bel me of neem contact op per e-mail.

Dit detail is ook op de website van de Architect gepubliceerd, platform voor vakkennis en inspiratie.

februari 18, 2016

het detail: waterslag

goudkleurige waterslag in lijn met de houten planken

Een waterslag of raamdorpel bevindt zich buiten onder het kozijn en dient als overgang tussen het kozijn en de buitengevel. De waterslag zorgt er voor dat het regenwater mooi langs de gevel wordt afgevoerd en niet achter, in deze voorbeelden, de houten planken. Daarnaast sluit de waterslag de gevel af aan de onderkant van de gevelopening, de plaats van het raam. De aansluiting van een waterslag in een houten gevel is bij uitstek een detail dat laat zien hoeveel aandacht de ontwerper en bouwer aan de woning hebben besteed.

Dit goudkleurige aluminium kozijn is prachtig afgestemd op de kleur van de houten gevelbekleding. Onderaan het kozijn bevindt zich een aluminium strip, de waterslag. Doordat het aluminium kozijn in hetzelfde vlak ligt als de houten gevelbekleding kan er worden volstaan met een minimalistische waterslag.

aluminium waterslag met kopschot

Als een kozijn wat dieper in de gevel ligt, dan moet de waterslag daar op aangepast worden. Naast de afdichting van de gevel aan de onderzijde van het kozijn, heb je te maken met de afwerking van de dagkanten, de zijkanten, van de gevelopening. Daardoor krijg je een ontmoeting van de dagkanten op de waterslag. De betimmering van de dagkanten bij dit kozijn sluit mooi aan op het kopschot van de waterslag. De kleurcombinatie vind ik minder mooi.

waterslag met slanke beëindiging aan de kopse kant

waterslag met slank kopschotje

Bij het derde voorbeeld sluit de aluminium waterslag mooi tegen de houten dagkanten, doordat de waterslag een slanke opstaande rand heeft. De grijstinten passen ook mooi bij elkaar.

witte aluminium waterslag doorgetrokken in houten gevel

waterslag loopt door in de houten gevel

witte aluminium waterslag doorgetrokken in houten gevel, ingezoomd

lastige aansluiting tussen houten planken en waterslag met kopschotjes

Het laatste voorbeeld laat een minder mooie oplossing zien. De waterslagen lopen aan beide kanten in de gevel door. Om dit mogelijk te maken zijn de planken ter plekke van de kopschotjes van de waterslag ingezaagd. Dat is moeilijk om strak uit te voeren. Ik geef toe dat je goed moet kijken om dit te zien, maar dat doe ik dan ook.

De drie eerste voorbeelden laten juist zien dat het ook op een mooie manier kan.

Dit detail is ook op de website van de Architect gepubliceerd, platform voor vakkennis en inspiratie.

januari 20, 2016

het detail: buitenmuurafwerking

buitenmuurafwerking met zwarte verf en wit stucwerk

buitenmuur zonder afwerking – zwarte verf – stucwerk met witte verf

De afwerking van je buitenmuur heeft groot effect op het uiterlijk en de detaillering van je woning. Bij dit rijtje huizen is dat goed te zien. De woningen zijn in basis hetzelfde, maar de afwerking is steeds anders. Hierdoor is het een bonte rij. Wel vrolijk vind ik. De ene woning heeft een buitenmuur van metselwerk zonder afwerking. Sommige hebben hun buitenmuur geverfd. En weer anderen hebben de buitenmuur afgewerkt met een laag stucwerk, die vervolgens geverfd is.

links een buitenmuur zonder afwerking en rechts met zwarte verf

Als je een huis koopt waarbij het metselwerk niet mooi meer is, of er zijn verschillende soorten stenen gebruikt, dan is het een optie om de buitenmuur te verven. Het huis ziet er na het verven weer “fris” uit en als één geheel. Je huis valt ook meer op in de rij. Ieder huis zijn eigen uiterlijk. Het nadeel van het verven kan je op de bovenstaande foto zien. Het fraaie metselwerk, met verschillende verbanden en soorten stenen, is verdwenen achter een laag verf. Je huis verliest een deel van zijn details. De patronen van het metselwerk is door de verf van dichtbij nog wel zichtbaar. Dit is niet meer het geval als je de buitenmuur stuct. Het stucwerk bestaat uit een pleisterlaag die de muur vlak maakt met daarop een laag verf.

buitenmuurafwerking met stucwerk en witte verf

bij de buitenmuurafwerking met stucwerk verdwijnt het patroon van het metselwerk

Naast de verschillende buitenmuurafwerkingen hebben de bewoners van deze rij ook geen vrees gehad voor het schilderen van de kozijnen in “sprekende” kleuren. Zwart met rode kozijnen en wit met rode kozijnen. Wie was het eerste met rode kozijnen? Of zijn ze door elkaar geinspireerd? De gevelafwerking lijkt wel een uiting van de karakters van de bewoners. Zoals een baasje op zijn hond lijkt, zegt de gevel van je woning iets over je karakter?
Welke afwerking spreekt jou het meeste aan? Of wat zou jij willen doen met je buitenmuren?

rij huizen met verschillende buitenmuurafwerking

de rij huizen

januari 7, 2016

het detail: loodslabbe

loodslabbe voor de waterdichting tussen dakkapel en dak

Loodslabben, zoals Johan Cruiijff zou zeggen: Je gaat het pas zien als je het doorhebt.
Bij ieder huis zie je ze wel, grijze stroken langs de randen van een dakkapel, een dakraam of bij de schoorsteen. Loodslabben zorgen voor een waterdichte aansluiting. In dit geval een waterdichte aansluiting tussen dakkapel en dak. Een nadeel van lood is dat het een zwaar materiaal is. De milieu-effecten door transport zijn daardoor hoog. Daarnaast is loodwinning zeer vervuilend.
Door de afwijkende kleur vallen de slabben bij dit dak erg op. Dat kan anders. Er zijn ook loodslabben in kleur verkrijgbaar. Die worden bijna nooit toegepast, althans ik zie ze nooit.

het detail: loodslabbe rondom de dakkapel

dakkapel met de loodslabben rondom

loodvervanger voor loodslabbe

Voor loodslabben zijn verschillende alternatieven, die milievriendelijker zijn, zoals EPDM versterkt met aluminium. EPDM (Ethyleen Propyleen Dieen Monomeer) is een soort rubber. EPDM is in verschillende kleuren verkrijgbaar. Voor dit dak zou een rode EPDM loodvervanger een voor het milieu betere oplossing zijn.
Met een beetje fotobewerking zie je wat voor effect een rode loodvervanger heeft. Wat vind jij mooier?

een EPDM loodvervanger in kleur

Hans Klanker architect is gespecialiseerd in duurzaam verbouwen voor particulieren die hun huis optimaal willen aanpassen aan hun woonwensen. Maak nu een afspraak voor een gratis kennismakingsgesprek, bel me of neem contact op per e-mail.

november 19, 2015

het detail: zonnepanelen

zonnepanelen op de zijgevel van een woning

Zonnepanelen, je ziet ze steeds vaker op daken van woningen.
Sommige hebben een aantal panelen verspreid op het dak. Op andere daken liggen ze gegroepeerd in het midden van het dak. Deze panelen hangen aan de zijgevel van de woning, de kopgevel van het rijtje woningen. Het valt gelijk op. Doordat de panelen samen een rechthoekig vlak vormen en in het midden van de gevel hangen, is het beeld rustig. Wel een beetje vreemd zo’n vlak. Iedere keer als ik er langs fiets denk ik: “Wanneer zetten ze die tv nu eens aan?”.

rendement zonnepanelen

Het rendement van deze zonnepanelen is minder hoog doordat ze verticaal hangen. De meest ideale hoek voor zonnepanelen is tussen de 30 en 40 graden en gericht op het zuiden. Door de verticale plaatsing van deze panelen en de Zuidoost oriëntatie zal het rendement in de buurt van 70% zijn. Ook de naaldboom die links op de foto staat is niet gunstig voor het rendement omdat die schaduw veroorzaakt.

vlak met zonnepanelen op de zijgevel

zonatlas

Wil je bekijken of het dak van je huis geschikt is voor het plaatsen van zonnepanelen? De zonatlas is een handige manier om een eerste indruk te krijgen van de mogelijkheden op je dak.

voorbeeld van een kaart op zonatlas.nl

Laat het zonnetje maar schijnen!

oktober 30, 2015

biobased bouwen

Hof van Maandag

Onlangs heb ik een inspirerend open huis bezocht: het ‘Hof van Maandag”. Een in opdracht van de familie Maandag gebouwd ‘biobased’ woonhuis in Oegstgeest.

foto van de woning kort na de bouw, bron: Ssse | OvO associates, architects

wat is biobased bouwen?

Er is geen officiële definitie voor biobased bouwen. Het is bouwen gebaseerd op de natuur. Dit komt terug in de toepassing van hernieuwbare materialen, zoals hout, of door te bouwen volgens principes die in de natuur voorkomen, zoals een termietenheuvel met een perfecte oriëntatie en klimaatregeling.

termietenheuvel: een prachtig voorbeeld van een klimaatsysteem in de natuur

wat maakt het Hof van Maandag biobased?

Opvallend aan de woning is dat als voornaamste bouwmateriaal hout is gebruikt. De constructie van de wanden en het dak, de kozijnen, de isolatie en de gevel zijn allemaal gemaakt van hout.

kas aan de achterkant van de woning, met houten kozijnen

massieve houtbouw

De draagconstructie van de woning is volledig opgebouwd uit massieve houten elementen. Deze zijn in een fabriek in Duitsland gemaakt. Een element is opgebouwd uit kruislings verlijmde latten, waardoor er een heel stabiel en vormvast element ontstaat. De gehele constructie van het huis is op een vrachtwagen aangeleverd. Daarna zijn de elementen met een kraan op hun plaats getild, verankerd met bouten en met houtschroeven aan elkaar gekoppeld.

voorbeeld van massieve houtbouw, bron: Novatop

Naast de snelle bouwtijd heeft deze constructie als voordeel dat het drie keer zo licht is als een constructie van beton of steen. Minder gewicht betekent een lichtere fundering en minder transportkosten. De elementen kunnen bovendien heel nauwkeurig gemaakt worden. Dat moet ook wel want je hoeft de wanden niet meer af te werken aan de binnenkant. Bij de toepassing van bijvoorbeeld beton worden er flinke marges aangehouden om de elementen te kunnen stellen. Die marges moeten altijd weer worden dichtgezet, vaak met materialen die niet erg milieuvriendelijk zijn, zoals PUR-schuim. De houten elementen dienen dus zowel als constructie en als afwerking. Een belangrijke positieve eigenschap van hout is dat het vocht opneemt.
Door te leven (bijv. ademen, koken en douchen) ontstaat er vocht in een woning. Hout zorgt ervoor dat de luchtvochtigheid in een woning in balans blijft. Ook neemt het warmte op, waardoor de wanden nooit koud aanvoelen.

de binnenkant van de woning, met een lichte entreehal en de trap naar boven

houten isolatie

Op de houten constructie is houtvezel isolatie aangebracht. Dit zorgt voor goede isolatie in de winter en houdt in de zomer de warmte juist buiten. Door zijn massa en structuur houdt het houtvezel isolatiemateriaal de warmte lang vast, zodat het in de zomer niet de woning intrekt, of in de winter naar buiten gaat. Eigenschappen die de in de conventionele bouw vaak toegepaste steenwol- en glaswolisolatie niet hebben.

houtvezelisolatie van Gutex

houten gevel

Ook opvallend is het houtgebruik aan de buitenkant van de woning. Zowel de kozijnen als de houten planken op de gevel zijn gemaakt van verduurzaamd naaldhout. Het verduurzamen gebeurt door de stoffen die zorgen voor het zwellen en krimpen van het hout en die schimmels aantrekken te vervangen door azijnzuur. De stabiliteit en de duurzaamheid van het hout neemt hierdoor enorm toe. Het azijnzuur dat als restproduct na het proces overblijft, wordt gebruikt in de levensmiddelenindustrie.
Doordat het gemodificeerde hout ontzettend stabiel is, kan je het zonder marges (voor het uitzetten van hout) op de gevel aanbrengen. Door de hoge duurzaamheid van het hout heeft het bijna geen onderhoud nodig. Het hout kan onafgewerkt worden aangebracht, maar ook worden behandeld met een transparante coating om het niet te veel te laten verweren.

houten gevel kort na de bouw, bron: Ssse | OvO associates, architects

de grijs gekleurde gevel na een aantal jaren, waarbij het hout zonder marges is aangebracht

duurzame maatregelen

Naast het veelvuldige gebruik van hout heeft de woning een warmtepomp die zorgt voor de warmwatervoorziening van de vloerverwarming en zonnepanelen voor de opwekking van stroom.

ga het ervaren!

Leuk al die techniek en positieve eigenschappen, maar wat betekent dat nou voor het woongenot? Dat kan je alleen ervaren als je een keer een woning bezoekt die ‘biobased’ is gebouwd.
Ik heb in deze blog geprobeerd je een idee te geven van wat biobased bouwen kan zijn aan de hand van de woning van de familie Maandag, maar ik kan niet alles onder woorden brengen. Sommige dingen moet je voelen, met al je zintuigen. Het voelt gewoon goed een biobased huis.
Wil je dat ook eens ervaren, dan heb je geluk. Op 7 en 14 november 2015 is de Nationale Duurzame Huizenroute. De ideale kans dit soort bijzondere woningen te bezoeken. Kijk op de website duurzamehuizenroute.nl of er bij jouw in de buurt een mooie woning staat die je kan bezoeken. Ik kan het van harte aanbevelen!

dank

Dank aan de familie Maandag en de architect Pierre Jennen voor hun uitgebreide toelichting en enthousiaste verhalen. Zeer inspirerend!

De ‘open huis’ rondleidingen worden georganiseerd door Rap Leiden.

tuin rondom de woning

september 23, 2015

het detail: balkonstoel

het balkon in de vorm van een stoel

Is het een balkon, is het een stoel? Nee het is een stoelbalkon, of balkonstoel. Het kleine balkon heeft aan beide zijden de vorm van een stoel. Het lijkt net een bistroset voor in de tuin, maar dan zonder het tafeltje.

Ik zou graag willen weten hoe vaak de bewoners er zitten. Vooralsnog genieten de plantjes van het heerlijke plekje…

Dit detail kreeg ik als tip van een trouwe volger van het detail. Dank Karin. Leuk om te horen dat ook anderen verrassende details opmerken. Kom je ook een leuk detail tegen, laat het mij weten.

het hele balkon

september 9, 2015

het detail: hout

vergrijst hout, met verschillen in kleur

Hout, wat is nu precies het detail? Het detail is dit keer niet direct zichtbaar, maar is een gevolg van andere ontwerp oplossingen.
Op de foto zie je dat de houten planken verschillende kleurtinten hebben. Onder de dakrand is het hout lichter van kleur. Dat komt doordat zonlicht effect heeft op de kleur van hout. Onder invloed van zonlicht en water krijgt hout een grijze kleur. Het hout vlak onder de dakrand wordt niet blootgesteld aan direct zonlicht. Daardoor vergrijst het hout minder en ontstaat er kleurverschil.

Persoonlijk vind ik het kleurverschil niet echt storend. Als je zo’n kleurverschil niet mooi vindt, dan zou je het hout na plaatsing kunnen behandelen met een beits, die direct de grijze kleur geeft. Of de woning geen overstekende dakrand geven, zodat het hout overal op dezelfde manier vergrijst. Opmerking hierbij is wel dat een gevel die op het zuiden is gericht altijd anders vergrijst dan een gevel op het noorden. Maar dat vind ik de charme van een natuurproduct.

beeld van de hele kopgevel